Telif Hakkı nedir? 2024 Yılında HAngi Eserler Telif Hakkına Girer?

Telif Hakkı Nedir? Telif Nedir? Hangi eserler için telif hakkı verilir? Bir sanat icra eden kişilerin en çok merak ettiği konular arasında olan bu soruların yanıtlarını sizler için araştırdık.

Eser olma özelliğine haiz olan birbirinden farklı fikir ve sanat ürünleri; üreten kişilerin aidiyetlerini taşıması durumunda telif kanunundan kaynaklanan bazı haklar ortaya çıkar.

Bu anlamda eser üreten kişilerin en çok araştırdığı konulardan biri de “Telif hakkı nedir?” sorusunun yanıtı olmuştur.

Telif Hakkına Hangi Eserler Girer?

Telif hakkı kapsamında genel olarak güzel sanatlar dalında üretilmiş bazı eserler başta olmak üzere ilim eserleri, edebi yapıtlar, sinema eserleri ve de musiki ürünleri bulunur.

Elbette ki herhangi bir eserin telif hakkına tabi olabilmesi için belli başlı özellikleri taşıyor olması gerekir. Bu özellikler arasında en önemlisi ise eserin sahibini yansıtıyor olmasıdır.

Yani güzel sanatlar, ilim eserleri, edebi yapıtlar, sinema eserleri ve de musiki ürünleri kesinlikle özgün ve de başka herhangi bir eser ile benzer özellikler taşımıyor olmak zorundadır. Peki telif hakkı hangi şartlarda ortaya çıkan bir durumdur?

Telif Hakkı Nedir Ve Hangi Durumlarda Ortaya Çıkar?

Bir kişi ya da kurum tarafından ortaya konulan sanat ya da fikir ürünleri söz konusu olduğunda özgünlük ve daha önce yapılmamış olma nitelikleri varsa telif hakkı ortaya çıkar.

Yani üretilen eser, eserlerin sahibinin hususiyetini taşıması gerekir. Bunun yanında ekonomik haklardan da söz etmemiz gerekmektedir.

Kariyer fikirleri ile kendinize göre bir iş üzerinde kariyer yapabilirsiniz. Detaylar için yazımızı okuyun!

Telif Hakkı Nedir ve Ekonomik Haklar Nelerdir?

Telifin gündeme gelmesi durumunda manevi hakların yanı sıra ekonomik haklar da yine üreten kişiye ait olacaktır. En basit ifade ile herhangi bir eser üretiminden sonra telif hakkı doğduğunda eser sahiplerinin daha fazla üretim yapması istenir, yani bir teşvik söz konusudur.

Bu anlamda özgün bir eser üreten ya da üretme düşüncesi olan kişilerin yasal koruma altına girebilmesi adına “telif hakkı ne demek, telif hakkı nasıl alınır, telif hakkından doğan haklar” gibi konularda detaylı bir araştırma yapması önerilmektedir. Böylece ileride yaşanabilecek bir mağduriyetin önüne geçilebilir.

Telif aslına bakıldığında çok geniş kapsamlı bir terimdir. Yalnızca eser sahiplerinin değil, üretilen eseri kullanıcıların ne durumlarda kullanabilecekleri hususunda da belirli sınırlar çizer.

Mesela, kişisel bir fikirden yola çıkılarak üretilmiş olan herhangi bir özgün eseri, telif hakkı alınmış ise başka herhangi bir üretici üretemez, telif hakkı sahibinin rızası olmadığı durumlarda herhangi bir yerde eseri yayınlayamaz veya kullanamaz.

Manevi Telif Hakkı Nedir?


Telife tabii olan eserlere ait haklar çeşitlilik gösterir. Bu haklardan biri de manevi telif haklarıdır. Manevi haklar söz konusu olduğunda; telife tabi olan eseri kamuya sunma hakkı, eserin yaratıcısı olarak tanınma hakkı ve de eserle alakalı yapılacak değişiklikleri yasaklamak gibi olanakların tamamı bu kapsamda incelenmektedir.

Üretmiş olduğu fikri ve özgün eser sahiplerinin telif hakkını almasından sonra ürünün ekonomik bağlamda çoğaltılması, dağıtılması, yayılması, kiralanması, halka sunulması ve ödünç verilmesi gibi tüm haklar da kişilere özgü olacaktır. Peki telif hakkı nedir ve telif hakkı ihlal edilirse ne olur?

Telif hakkından doğan haklar, eser sahibinin yaşamı boyunca devam eder. Aynı zamanda da eser sahibinin vefat etmesi durumunda da tam 70 yıl boyunca bu hakların korunması sağlanır. Telif hakkı almak eser sahiplerine birçok açıdan büyük faydalar sağlar.

Özellikle de günümüzde teknolojik olanakların çok hızlı bir şekilde gelişiyor olmasından kaynaklanan çoğaltma ve dağıtma giderlerinin azalması, kopyalamanın artmasına sebebiyet vermiştir.

Bu nedenle eserlerinin telif hakkını alan kişiler, kendi şahsi haklarını da yasalarla güvence altına almış olacaktır.  Telif hakkı ne demek konusunda yeteri kadar araştırma yapma fırsatı bulan kişiler bu bağlamda, eserleri koruma hakkına sahip olmanın önemini çok daha iyi kavrayacaktır.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?


Telif hakkı bilindiği gibi 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Söz konusu kanun kapsamında eser olma niteliği taşıyan ürünleri ortaya koyan fikir sahipleri veya bilim insanlarının hakları korunmaktadır.

Peki telif hakkı nasıl alınır? Telif hakkı alırken nelere dikkat edilmesi gerekiyor? Bir eserin telif hakları kapsamında yer alabilmesi için hangi özelliklere sahip olması gerekir? Merak edenler için işte en önemli detaylar…

  • Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında, fikirlerin somutlaştırılmış olması gerekmektedir. Yani herhangi bir ürünün eser niteliğini taşıması için eseri ortaya koyan kişilerin hususiyetlerini taşıması zorunlu kılınmaktadır.
  • Herhangi bir eserden kaynaklanan telif hakkının doğması için, ilgili eserin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında yer alan eser çeşitlerinden bir gruba dahil olması şarttır. Bunun yanı sıra üretilmiş fikir ve sanat eserlerinin mutlaka özgün olması gerekir. Çünkü telif kanunu, eser üzerinde eser sahiplerinin manevi hakkını doğurur. Söz konusu manevi haklar, eser ve sahibi arasındaki bağı ifade etmektedir.
  • Telif hakkı kapsamında doğan manevi haklar ise kişilerin yaratmış olduğu eserler ile arasında bulunan ve ortadan kaldırılması söz konusu dahi olmayan haklar olarak ifade edilir.
  • Telif nedir sorusuna verilen yanıtlar kapsamına dahil olan eserlerin maddi anlamda da işlenmesi, yayılması ve de çoğaltılması gibi tüm haklar da yine eser sahibine ait olacaktır.
  • Fikir ve sanat eseri olarak nitelendirilen eserlerin ortaya konmasından itibaren telif hakkı kapsamında doğal koruması mümkündür. Bu kapsama dahil olan herkesin herhangi bir kurumda tesciline gerek yoktur. Söz konusu eserin korunması için sahibinin özelliğini taşıması ve yasalar kapsamında bulunan eser türleri arasında yer alması yeterli olacaktır.

Elbette ki telif kanunu yalnızca bu tür zorunluluklarla da sınırlı bırakılmamıştır. Aynı zamanda telif kanunu kapsamında Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin 5. Maddesine göre de bazı eserlerin zorunlu olarak tescil edilmesi gerekir.

Bu eserler genel olarak sinema eserleri, müzik eserleri ve de çeşitli bilgisayar oyunlarıdır. Bunların dışında kalan eserler ise eser sahiplerinin istekleri doğrultusunda tescillenebilmekte yani kayıt altına alınabilmektedir.

Telif hakkı ne demek konusunda net yanıtlar alındıktan sonra söz konusu alanda verilen haklardan faydalanmak isteyen eser sahipleri de kayıt alma işlemi için Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapmak zorundadır. Başvuruların online ortamda yapılması da mümkün olacaktır.

Telif Hakkı Almanın Önemi Nedir?


Telif nedir konusunda fikir sahibi olmak isteyenlerin en sık araştırma yaptığı konu telifin önemi olmuştur. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında yer alan telif hakkı maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Herhangi bir eserden doğan manevi haklar arasında; halka sunma hakkı, adın belirtilmesi yetkisine sahip olmak, eserde değişiklik yapılmasından ikinci kişilerin menedilmesi ve de eser sahiplerinin malik ve zilyede karşı olan hakları bulunuyor.

Telife tabi olan eserden doğan maddi haklar arasında ise; işleme, çoğaltma, yayma, temsil etme ve de halka iletim hakkı yer alıyor. İşleme hakkı, fikir ve sanat ürünlerini meydana getirme olarak tanımlanabilir.

Çoğaltma hakkı ise eser sahibinin üretmiş olduğu eserden faydalanmak amacıyla yapıtın aslı ya da kopyalarını herhangi bir yöntem kullanılarak tamamının veya bir kısmının, geçici ya da devamlı olarak üretilmesidir.

Telifin maddi haklarından biri olan yayma hak, ilgili eserin aslı ya da çoğaltılan fiziki nüshalarının kiralanması, satılması ya da ödünç verilmesi gibi dağıtma işlemini kapsar.

Temsil hakkı; üretilen eserden doğrudan halka açık alanlarda okuma, çalma, oynama ya da göstermek vb. gibi temsil amacıyla faydalanmayı kapsar. Herhangi bir eserin radyo, televizyon, uygu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kurumların aracılığıyla ya da dijital yollardan iletim yöntemiyle yayınlanmasına da umama iletim hakkı denilmektedir.

Söz konusu tüm haklardan faydalanabilmek için fikir ya da sanat üreticilerinin mutlaka üretmiş olduğu eserlerinin telif haklarını almaları gerekmektedir. Aksi durumda hak iddia etmeleri mümkün olmayacaktır.

Telif Hakkı Devredilir Mi?


Telif hakkı devredilebilir bir haktır. Fakat bu hakkın devredilmesinde bazı hususlar kanun kapsamında düzenlenmiştir.

Herhangi bir fikir ya da sanat eserinin sahibi olanlar ya da bu eserden miras hakkı doğanlar, mali anlamdaki tüm haklarını kimi zaman karşılıklı kimi zaman ise karşılıksız olarak devretme yetkisine sahiptirler.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli kriter ise mali haklara ilişkin olmak üzere sözleşmelerinin yazılı olması ya da devre konu olacak hakların ayrı bir şekilde gösterilmesine çok dikkat edilmesi şarttır.

Aksi takdirde telif hakkı devredilmesi mümkün olmayacaktır. Söz konusu şartları yerine getiren eser sahipleri usulüne uygun bir şekilde üretmiş oldukları fikir veya sanat eserlerinin mali haklarını devredebileceklerdir.

Telif hakkı ne demek sorusuna net bir yanıt alındıktan sonra telif hakkını devretmek için de ilgili kurumlardan detaylı bilgi alınması önerilmektedir.

Telif Hakkı Nasıl Sorgulanır?


Telif hakkı belirli kriterleri taşıyan tamamen özgün eserlere verilmektedir. Bu kapsamda telif hakkı almak isteyen fikir ve sanat eseri sahipleri Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün resmî web sayfası üzerinden başvuru yaparak ön bir sorgulama gerçekleştirmeleri gerekir. Aynı zamanda telif başvuruları da yine bu adres üzerinden gerçekleştirilir.

Başvuru sürecinin başarılı bir şekilde tamamlanmasından sonra yapılan incelemelerin olumlu olması durumunda eser tescillenir. Yine belirli bir süreç sonunda tescil belgesi fikir ve sanat eseri sahiplerinin tarafına ulaştırılır.

Tescil belgesinin bir nüshasının da Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nde kalması gerekir. Söz konusu belge, ilgili eserlerin koruma altına alındığının göstergesi niteliği taşımaktadır. Bunun yanı sıra koruma süresi de eser sahiplerinin yaşadığı süre boyunca ve vefat etmesi durumunda da yine vefatından sonraki 70 yıl boyunca geçerliliğini korumaktadır.

Hak sahiplerinin ölümünden sonra eserlerin alenileşmesi durumu ortaya çıkar.  Telif hakkı nedir diye araştırma yapanların Tescil ile koruma altına alınan fikir ve sanat eserlerinin koruma süresinin başlaması için eserlerin de vefattan sonra alenileşmesi zorunlu kılınır.

Eser koruma süresinin bitmesi, eser sahiplerinin mali haklarının da bittiği anlamına gelir. Aynı zamanda koruma süresi dolan eserler, eser sahiplerinden izin alınmadan umum tarafından kullanılabilecektir.

Telif Hakkı İhlal Edilirse Ne Olur?


Telif hakkı doğmuş eserlerden doğan tüm maddi ve manevi haklar tamamen eser sahibine aittir. Telife tabi olan herhangi bir eserin kullanımına ilişkin olarak gerçekleştirilecek olan sözleşmeler de yine özel hukuk sözleşmeleri kapsamında yer alır.

Söz konusu sözleşmeye aykırı davranılması durumunda ise doğrudan Borçlar Kanunu devreye girecektir. Aynı zamanda telife tabi olan eser sahiplerinin fikir ve sanat eserlerini kullanan kişilerle arasında herhangi bir sözleşme olmaması durumunda ve eser izin alınmadan kullanılmışsa eseri kullanan kişiler hakkında dava açma hakkı doğacaktır.

Böyle durumlarda telif ne demek araştırması yapılarak, ihlal durumunda hangi kanunlara tabi olunduğu detaylı bir şekilde incelenmelidir. Öyle ki ciddi bir ihlalin meydana gelmesi hukuk ve ceza davalarının açılmasına neden olur. Bununla birlikte eser sahiplerinin telife tabi eserinden kaynaklanan haklarını işgal ve ihlal eden kişilerin yargılanması da olası bir durumdur.

Telif hakkı aynı zamanda fikir ve sanat eserlerinin bazı nitelikleri taşımasıyla birlikte ortaya çıkar. Kanunla belirlenmiş olan bu hak sayesinde ser sahipleri de eseriyle alakalı çalışmalarını güvence altında devam ettirebilir ve menfaatlerini de koruyabilir.

Elbette ki yalnızca fikirlerin korunması mümkün değildir. Herhangi bir fikrin tescile tabi olabilmesi içinse somutlaştırılmış olması şartı vardır. Telif nedir ve telif hakkı nedir konusunda verilebilecek en yalın yanıt olan bu sistemde eser sahipleri somutlaştırılmış olan eserlerini isteğe bağlı olarak koruma altına alacaktır.

Yani telif hakkı en net açıklama ile bir tür çalışmanın sonucu olarak da değerlendirilebilir. Uygulanan kanun ise yapılan çalışmanın sahibini koruma altına almak için vardır. Telif hakkıyla sanatçı teşvik edilir. Böylece yeni eserler ortaya koyması da kolaylaşacaktır.

Telif Hakkı İhlalinde Uygulanan Yaptırımlar Nelerdir?


Telif hakkının ihlal edilmesi durumunda, ihlali gerçekleştirecek olan kişilere belirli hukuk ve ceza davaları açılır.

Peki telif nedir sorusunu araştıranlar, ihlalin gerçekleşmesi durumunda hangi yaptırımlar uygulanıyor biliyor mu? Öncelikle herhangi bir fikir ve sanat eserinin hak sahibinin izni dışında kullanması ve işlenmesi kesinlikle yasaktır. Bu durum telif hakkı ihlalini oluşturmaktadır.

Böyle durumlarda hukuki yapıtımlar ortaya çıkar. Telif hakkından doğan haklar ile eser sahiplerinin haklarının korunması amaç edinilmiştir. Böylece başkalarına ait olan fikir ve sanat eserleri, hiç kimse tarafından kendi eseri gibi kullanılmaz.

Aynı zamanda herhangi bir eserden kaynak gösterimi yapmadan da alıntı söz konusu olamaz. Telife tabi olan eserlerin aldatıcı amaçla kullanılması yöntemiyle kaynak gösterilmesi de yine telif hakkının ihlaline girmektedir.

Telif hakkının ihlal edilmesi durumunda da eser hak sahiplerinin izni olmadan, eser ile ilgili halka açıklama yapılamaz. Bu resmi olarak bir suçtur. Elbette ki fikir ve sanat eseri üretenlerin haklarını koruma altına alan tek kanun telif kanunu değildir.

Telif hakkına tabi olan kişilerin haklarını koruyan birden çok kanun bulunur. Bu gibi durumlarda herhangi bir ihlalin ortaya çıkması durumunda suç faillerinin doğrudan yargılanmasına karar verilebilir. Yargılama sonucunda da çeşitli cezaların verilmesine hüküm giydirilebilir. Peki telif ne demek ve ihlali durumunda kişilere ne gibi cezalar veriliyor?

Telif hakkının ihlal edilmesi durumunda cezaların büyük bir kısmı hapis cezası şeklinde verilir. Ancak bazı ihlallerde de yine para cezası uygulaması yapılabilmektedir. Telif hakkının ihlali Türk Ticaret Kanunu kapsamın bulunmuyorsa, suçu işleyen kişiler bir yıllık hapis cezasına çarptırılırlar.

Ayrıca markaların korunmasına ilişkin olan uygulanan kanunun kapsamında da hak ihlalinin ortaya çıkmasıyla birlikte verilen hapis cezası 1 yıl ile 4 yıl arasında değişkenlik gösterir. Bunun yanı sıra vergi usul kanunu kapsamında da yine telif ihlali varsa ve vergi kaçakçılığı da buna eklenmişse kişilere hapis cezasına ek olarak bir de para cezası uygulaması yapılmaktadır.

Telif nedir konusundaki hususların açıklığa kavuşturulmasından sonra ise herhangi bir ihlal olması durumunda eser sahipleri doğrudan hukuk veya ceza davası açabilme imkanına sahiptir. Fikir ve sanat eserlerinin korunmasına ilişkin düzenlenmiş olan kanuna ilişkin olarak mali ve manevi hakların ihlal edilmesiyle birlikte eser sahipleri doğrudan ceza davası açarlar.

Manevi ve maddi haklara doğrudan bir tecavüzün ortaya çıkması durumunda da kullanıcıların hukuk davası açması gerekir. Eğer telif hakkından kaynaklanan bir uyuşmazlık varsa yargılama alanında deneyimli ve uzman bir avukata vekaletname verilerek dava açılmalıdır. Bu nedenle telif hakkı ihlali gerçekleştirilmemesi çok özen gösterilmesi gerekmektedir.

Sık Sorulan Sorular(SSS)

Telif hakkı ne anlama gelir?

Kısaca telif hakkı demek: bir kişinin fikri emekleri sonucunda oluşturduğu eseri hakkında sahip olduğu haklara verilen isimdir.

Telif hakkı cezası nedir?

Telif hakkı başkasına ait olan bir ürünle ilgili tasarrufta bulunan kişiye 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası alabilir. Bu suçun dağıtmak veyahutta yayımlamak amacıyla yapılması durumunda ise 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası verilmektedir.

Telif hakkını kim verir?

Sanat eserleri ve fikir eserleri üzerinde bulunan haklar söz konusu eserin ortaya çıkmasıyla birlikte başlar. Bu durumda eseri üreten kişi, ülkesindeki tescil birimine başvuru yaparak sahip olduğu eserini kayıt altına alabilir. Genel oalrak telif hakkı süreli olarak verilmektedir.

Yorum yapın